शिकविणे आणि शिकणे भाग - ५

सिध्दांत

1. जेव्हां विद्यार्थ्याच्या वैयक्तिक आवडीशी संबंधित विषय असेल तेव्हांच महत्वपूर्ण
शिक्षण जुळून येते
2. स्वत:लाच कष्टकारक ठरणारे शिक्षण (उदा. नवीन दृष्टिकोन किंवा परस्परसंबंध)
बाह्य धोके कमी असल्यावर जास्त चांगल्या प्रकारे सहन केले जातात
3. स्वत:ला कमी धोका असल्यावर लवकर शिकता येते
4. स्व-पुढाकार असलेले शिक्षण नेहमीच जास्त काळपर्यंत टिकणारे आणि विस्तृत असते.

संज्ञानात्मक शिक्षण
मनुष्यप्राणी अवलोकन करून, निर्देश ऐकून, आणि इतरांची नक्कल करूनसुध्दा दक्षतेने शिक्षण घेऊ शकतो. ‘संज्ञानात्मक शिक्षण हे ऐकणे, पाहणे, स्पर्श करणे आणि अनुभव घेणे ह्यांचा परिणाम आहे.’

संज्ञानात्मक शिक्षण ही ज्ञानप्राप्तीची सर्वांत सशक्त यंत्रणा आहे, आणि इतरांच्ी नक्कल करण्यापलिकडे जाते. परिस्थितीजन्यता तुम्ही आमच्या वेबसाईट वाचून काय शिकलांत ते सांगू शकत नाही. हे शिक्षण संज्ञानात्मक शिक्षणाचे महत्व स्पष्ट करते.
संज्ञानात्मक शिक्षणाची परिभाषा म्हणजे मानसिक किंवा संज्ञानात्मक प्रणालीद्वारे ज्ञान आणि कुशलतांची प्राप्ती होय, त्या पध्दती ज्यांचा उपयोग आपण ‘आपल्या डोक्यांमध्ये’ माहिती/सूचना हाताळण्यासाठी करतो. संज्ञानात्मक पध्दतींमध्ये प्रत्यक्ष वस्तू आणि प्रसंगांचे मानसिक प्रतिनिधित्व, आणि माहिती प्रोसेसिंगची इतर स्वरूपे यांचा समावेश असतो.

आपण संज्ञानात्मक कसे काय शिकतो
संज्ञानात्मक शिक्षणात, ऐकणे, पाहणे, स्पर्श करणे, वाचणे आणि अनुभव घेणे यांपासून आणि नंतर माहितीचे प्रोसेसिंग करून आणि स्मरण करून व्यक्ती शिकते. संज्ञानात्मक शिक्षण हे अप्रत्यक्ष शिक्षण देखील म्हणविले जाऊ शकते, कारण ह्यामध्ये स्वयंचलित हालचाली नसतात. तथापि, शिकणारा हा अत्यंत सक्रिय असतो, संज्ञानात्मक स्वरूपात, नवीनच मिळालेल्या माहितीचे प्रोसेसिंग व ती पाठ करणे ह्यामध्ये कुशल असतो.

संज्ञानात्मक शिक्षण आपल्याला एका जटिल संस्कृतीचे संप्रेषण व रचना करण्यास योग्य बनविते ज्यामध्ये चिन्हे किंवा प्रतीके, मूल्ये, आस्था आणि ठराविक पध्दतींचा समावेश असतो. संज्ञानात्मक गतिविधि ही पुष्कळशा प्रकारे मानवी वर्तनाशी निगडित असल्याने असे मानले जाते की ही संज्ञानात्मक गतिविधि फक्त मनुष्य प्राण्यातच आढळते. तथापि, प्राण्यांच्या काही विविध प्रजाती आकलनशक्तीच्या माध्यमाने शिकण्यास समर्थ असतात. उदाहरणार्थ, प्राणीसंग्रहालयातील माकड किंवा वानर, क्वचित एखाद्या माणसाची किंवा इतर माकडांची नक्कल करते.